Terwijl jij een wandelingetje maakt, is je slimme onbewuste voor jou op de achtergrond aan het werk om creatieve oplossingen te genereren. Kun je daar helemaal op vertrouwen of is er meer aan de hand?Bij een cursus die ik vorig jaar volgde, gebruikte de docente een originele kennismakingsmethode. In plaats van het gebruikelijke voorstelrondje kreeg iedere deelnemer de opdracht om iets over zijn buurman of -vrouw op te schrijven op basis van de allereerste indruk. Wat voor een persoon was het? Wat deed hij in zijn vrije tijd? En waarom volgde hij deze cursus?
Ik voelde me met deze opdracht op glad ijs beland. Mijn buurvrouw maakte op mij de indruk dat ze helemaal niet thuishoorde bij deze cursus. Ik had nog niet met haar kennis gemaakt en haar zelfs nog niet horen praten. Ik wilde daarom niet het risico lopen dat ik haar griefde met onterechte kwalificaties. Mijn beschrijving van haar was heel wat positiever dan ik eigenlijk dacht.
Toch pakte deze oefening verrassend uit. Met hun beschrijving van hun eerste indruk bleken andere deelnemers opvallend vaak raak te schieten. De vrouw met een jongensachtig uiterlijk werd bijvoorbeeld een sober leven toegedicht: single, in het bezit van een kat en trouwe bezoekster van een natuurcamping. Een stereotype natuurlijk, maar het bleek wel te kloppen.
Een intuïtieve eerste indruk bleek toch meer waarde te hebben dan ik aanvankelijk dacht. Een inzicht dat helemaal past in de huidige tijdgeest, waarbij we gestimuleerd worden meer op ons onbewuste af te gaan om onszelf en de wereld om ons heen beter te doorgronden. Om lastige maatschappelijke problemen het hoofd te bieden, hebben we nieuwe creatieve oplossingen nodig buiten de gebaande paden. Als de kwaliteit van onze intuïtie hoger wordt, zouden we daarbij meer successen boeken.
Die herwaardering is zo gek nog niet. Van alle ervaringen die je opdoet in je leven, beleef je er maar ongeveer tien procent bewust. We kunnen simpelweg niet alle informatie tegelijkertijd in ons opnemen. Onze hersenen signaleren die informatie ondertussen wel en slaan ze op in het geheugen. Op deze manier verzamelt ieder mens vele ervaringen en emoties die niet direct aan de oppervlakte komen, maar die er wel zijn.
Volgens hoogleraar Ap Dijksterhuis - schrijver van het boek Het slimme onbewuste - heeft het onbewuste brein een verwerkingscapaciteit, die ongeveer 200.000 keer groter is dan die van het bewustzijn. Het onbewustzijn legt verbanden, zoekt associaties en pakt beelden, emoties en ervaringen mee. Als je tot een creatieve oplossing wilt komen, kun je het onbewuste volgens Dijksterhuis doelgericht voor je aan het werk zetten. "Geef het de opdracht een beslissing te nemen en ga vervolgens iets anders doen, zoals met de hond wandelen, uit eten gaan en werken. Ondertussen is je brein onbewust aan het nadenken en rolt er een betere beslissing uit."
Geweldig natuurlijk, zo'n Eurekamoment waarvoor je alleen maar wat afleiding hoeft te zoeken. Een herwaardering van de kracht van intuïtie, na een tijdperk waarin hard nadenken juist op een voetstuk werd geplaatst.
Toch is het dan verfrissend om oudere mensen te spreken die zoiets weer in perspectief weten te plaatsen. Ik sprak onlangs een pedagoge, die het gebrek aan psychologische kennis bij het gros van de mensen hekelde. "Dus doen we allemaal maar een beetje wat goed voelt", schamperde ze. "Vroeger gingen we af op wat de bijbel voorschreef. Daarna deden we het op de manier zoals onze ouders het deden. En nu gaan we op onze intuïtie af."
Ook Roos Vonk (hoogleraar sociale psychologie) vindt dat we onze intuïtie niet alle macht in handen moeten geven. Het is bijvoorbeeld niet handig om klakkeloos je gevoel te volgen en de voorraad snoep weg te eten, terwijl je rationele brein net besloten heeft tot een vermageringskuur. Bovendien wordt niet alle verzamelde informatie even zinnig gebruikt, beschrijft Vonk in haar boek Ego's en andere ongemakken. "Het vervelende is dat het onbewuste een onzichtbare 'poel' is met enerzijds geweldige en anderzijds dubieuze en misleidende kwaliteiten", schrijft ze. Intuïtieve reacties zijn daardoor vaak oppervlakkig en niet altijd betrouwbaar, zeker als we ons buiten ons kennisgebied begeven.
Het onbewustzijn mag dan een schatkamer van instinctieve kennis en ervaring zijn die ons gedrag en gevoel grotendeels aansturen, we hebben er in feite weinig controle over. We weten immers niet door welke impulsen ons onbewuste zich precies laat leiden. Je kunt er dus niet klakkeloos een complex probleem 'in stoppen' in de hoop dat de geniale oplossing er vanzelf uit rolt. Dat pleit al met al voor een verstandig gebruik van intuïtie. Vertrouwen op je onbewuste kan je zeker bijzondere inzichten opleveren, mits je je hersens blijft gebruiken.
Ikzelf bleek het trouwens met mijn eerste indruk over mijn buurvrouw op de cursus wel degelijk bij het rechte eind te hebben. Mijn welwillende beschrijving die ik aan de anderen voorlas, klopte van geen kanten. Maar mijn verzwegen indruk dat ze hier helemaal niet thuis hoorde, kwam wél uit. Dat had ze zelf ondertussen ook begrepen. Bij de rest van de cursus kwam ze niet meer opdraven.
"The only real valuable thing is intuïtion."
Albert Einstein
Verder lezen over het gebruik van intuïtie:
- Ideeën in de hogedrukpan
- Hoe je signalen vanuit je onderbewuste oppikt
- Flow: hoe je een nieuw vrouwenblad bedenkt
- Creatieve oplossingen: wacht voor het beste resultaat
- Koken met de losse hand
Boeken:
'Het slimme onbewuste, denken met gevoel' door Ap Oosterhuis, Uitgeverij Bert Bakker 2007
'Ego's en andere ongemakken, psychologie van alledaagse menselijke eigenaardigheden' door Roos Vonk, Uitgeverij Scriptum 2009
Geen opmerkingen:
Een reactie posten