Improviseren kun je leren

Veranderingen vergen improvisatievermogen. Ontwikkeling van dat vermogen gaat gelijk op met durven loslaten en wisselen van perspectief. Het boek Werk in uitvoering van Alieke van der Wijk en Henk van der Steen is daarbij een inspirerende handleiding.

Eén ding weet je zeker in het leven: een dag loopt altijd anders dan gepland. Ook al heb je nog zo veel werk besteed aan het managen van je agenda en je optimaal voorbereid op alle gebeurtenissen.

Maar ook het werk zelf verandert snel. In veel organisaties begint de volgende reorganisatie als de andere nauwelijks is afgerond. Consumenten zijn kritisch en steeds minder voorspelbaar. Veranderingen zijn daarmee een constante geworden in ons leven.

Wie zich keer op keer stort op een nieuwe methode of handleiding loopt voortdurend achter de feiten aan. Het is verstandiger om te leren veranderen en om te gaan met veranderingen. Om je eigen veranderbekwaamheid op te krikken, moet je zelf het roer in handen nemen, betogen de schrijvers van het boek Werk in Uitvoering. Dat betekent niet steeds een nieuw script leren, maar zélf het script schrijven.

Daarmee zijn we beland bij het improvisatietheater, waar beide auteurs hun wortels hebben. Zij trekken vele mooie parallellen tussen improviseren op het theaterpodium en improviseren op de werkvloer. Gelukkig kun je leren om te improviseren: een kwestie van veel oefenen. Dat doen stand-up-acteurs ook, zodat hun 'gereedschapskist' gevuld is. Het boek biedt daarvoor allerlei aansprekende opdrachten en oefeningen aan.

Zeg 'ja, en....' in plaats van 'ja, maar.....'

De spelregels van het improvisatietheater zijn in hoge mate ook de regels van creativiteitsontwikkeling. De regel ‘Zeg ja, en…’ in plaats van ‘ja, maar…’ zorgt ervoor dat het verhaal op het podium gaande gehouden wordt.

Bij het ontwikkelen van ideeën levert deze spelregel op dat eerst alle mogelijkheden breeduit op tafel komen. Pas in een volgende fase wordt nagedacht over de haalbaarheid daarvan. Mensen die ja zeggen, worden beloond met avontuur. Je doet nieuwe ideeën op, je vindt nieuwe mogelijkheden en je boekt uiteindelijk vooruitgang.

Zoek het gevaar op

Een andere gemeenschappelijke spelregel is de aansporing om het gevaar op te zoeken. Zonder doorbreken van de routine is er geen (theater-)verhaal en ook geen vernieuwing. Als je het gevaar opzoekt, moet je risico’s nemen. Voor veel dingen in deze snel veranderende maatschappij bestaat nog geen script. De regels van het spel moeten gaandeweg worden uitgevonden. Improviseren dus. Wat is in deze onzekere situatie een passende houding of effectief gedrag? Daar kom je alleen maar achter door het te doen. Fouten maken hoort erbij, als je er maar van leert en het een volgende keer anders aanpakt.

Dan is er nog een derde overeenkomst. Zowel bij improvisatie als bij creativiteit draait het om het leggen van nieuwe verbindingen. Creatieve oplossingen zijn in vrijwel alle gevallen nieuwe verbindingen van bestaande zaken. Improviserende acteurs leggen verbindingen tussen iets van hun medespeler of van het publiek. Daar voegen ze zelf iets nieuws aan toe.

Blijf in het hier en nu

Het mooie van improvisatietheater is dat dit allemaal in het hier en nu gebeurt. Ook dat is een interessante les voor mensen of organisaties, die hardnekkig op zoek zijn naar nieuwe ideeën. “De improvisator zoekt niet te hard naar verbindingen, hij víndt ze”, schrijven de auteurs.. “Het gaat om veel dingen uitproberen die achteraf niet blijken te werken, maar die nodig zijn om uiteindelijk uit te komen bij het ene schitterende pareltje dat dé oplossing is.”

Kortom, het draait om loslaten, lef tonen en risico's nemen. Het boek bevat voor professionals een aantal handige tips en eyeopeners. Wie durft te vertrouwen op zijn eigen kracht en improvisatievermogen om met nieuwe onbekende dingen om te gaan, omarmt onzekerheid in plaats van die uit te bannen. Dat is een vaardigheid, die we meer dan ooit hard nodig hebben.

Boek: Werk in uitvoering. Over de kracht van improviseren op de werkvloer door Alieke van der Wijk en Henk van der Steen. Uitgeverij Van Duuren Management, 2009. Het boek is onder andere verkrijgbaar bij Managementboek.

Verder lezen:

• Acht manieren om creatieve personen voor je te laten vliegen
• Fouten maken? Ja graag!