Wassily Kandinsky legde dwarsverbanden tussen muziek en schilderkunst en zette daarmee de kunstopvattingen van zijn eigen tijd op zijn kop. Ga kleuren luisteren in het Gemeentemuseum, waar een overzichtstentoonstelling van zijn werk te zien is.Het begon met het horen van de opera Lohengrin van Richard Wagner, op zichzelf al een samenballing van beeld, geluid en taal. Wassily Kandinsky voelde zich zo in verwarring gebracht door de klanken, dat hij terstond besloot van loopbaan te veranderen: geen carrière als wetenschapper, maar als kunstenaar. "In gedachten zag ik al mijn kleuren, ze bevonden zich recht voor me. Wilde, bijna krankzinnige lijnen verschenen voor mijn ogen."
Samen met kunstenaars als Franz Marc, August Macke, Paul Klee en Gabriele Münter - allen behorend tot de kunstenaarsgroepering Der Blaue Reiter - streefde Kandinsky naar een synthese van muziek, beeldende kunst en letterkunde. Ritme, klank, vorm en kleur waren hun speelmaterialen. Daarbij liet Kandinsky zich vooral inspireren door de atonale muziek van componist en vriend Arnold Schönberg. Zoals in tegenstrijdigheid van klanken een evenwicht te vinden is, kun je ook contrasterende kleuren naast elkaar plaatsen om harmonie te bereiken.
Zowel kleuren als klanken hebben bovendien een psychologische invloed op de menselijke ziel. En daar is het hem om te doen, want met deze manier van schilderen wil Kandinsky de wereld buiten van binnenuit laten zien. Niet omdat die wereld per sé zo mooi is, maar om de toeschouwer te prikkelen en de geestelijke wereld zichtbaar te maken. De kunstenaar brengt daarmee de ziel in vervoering, stelde hij.
De kunstenaarsgroep Der Blaue Reiter hield in 1911 en 1912 zijn eerste tentoonstelling. De werken van de deelnemende kunstenaars hingen in de galerie in München dwars door elkaar. Contrasten en dissonanten dus, net zoals zij dat in de schilder- en muziekkunst zichtbaar en hoorbaar wilden maken. Door een optimale prikkeling van de zintuigen te bieden, beschouwde hij een expositie als 'geestelijk geschenk' aan de bezoekers.
In het Gemeentemuseum wordt de toeschouwer door de expositie geleid met de vertrouwde tekstpanelen, bijschriften en een audiotour. De meeste schilderijen zijn thematisch geordend. Keurig en informatief, maar geen plek om te dwalen of te verdwalen.
Om echt een 'geestelijk geschenk' te ontvangen à la Kandinsky, is het leuker om op dwaaltocht te gaan en je te laten leiden door je zintuigen. Loop eens kriskras door de expositie heen, net als in de tijd van Kandinsky. Ervaar hoe de kleuren je beïnvloeden. En luister naar de schilderijen.
"De kleur is de toets. Het oog is de hamer. De ziel is de piano met haar vele snaren. De kunstenaar is de hand die doelgericht door deze of gene toets de menselijke ziel doet vibreren."
- Wassily Kandinsky
Gezien: Kandinsky en Der Blaue Reiter - overzichtstentoonstelling in het Gemeentemuseum Den Haag. Nog te zien tot en met 13 juni 2010.
Meer lezen over anders kijken en luisteren:
- Op kinderspeurtocht door het museum
- Verras jezelf met iets onverwachts
- Wolkers' ogen
- De kleuren van een muziekstuk
Geen opmerkingen:
Een reactie posten